28 Nisan 2025’te İspanya ve Portekiz’de yaşanan büyük elektrik kesintisi, ulaşım ve sağlık hizmetlerini aksattı, milyonlarca kişiyi etkiledi. Olay, hükümete yönelik eleştirileri artırırken, bazı çevreler sorumluluğu yenilenebilir enerji politikalarına bağladı. Dosya haberimizin ilk bölümünde süreç içinde bölgede neler yaşandığına odaklanırken, ikinci bölümde uzman röportajımızla yaşananların sebeplerine ve Türkiye’ye etkilerine değineceğiz.
28 Nisan 2025 Pazartesi günü İber Yarımadası’nda meydana gelen büyük çaplı elektrik kesintisi, yaklaşık 10 saat boyunca süren ve milyonlarca kişiyi etkileyen bir krize dönüştü. Kesinti başlayınca havaalanları ve tren istasyonları durdu, şehir içi ulaşım felce uğradı, hastaneler yedek jeneratörlerle ayakta durdu. Olay, hükümet yetkilileri, şebeke operatörleri ve enerji şirketleri arasında açıklama talebine yol açarken; muhalefet partileri ile bazı çevreler ise olayı yenilenebilir enerji politikalarına bağlayarak hükümeti eleştirdi.
Kesinti 28 Nisan Pazartesi öğlen saat 12:30’da başladı ve akşam geç saatlere kadar sürdü. İspanya ve Portekiz genelinde eşzamanlı olarak gerçekleşen arıza, İber Yarımadası’nın tamamını etkisi altına aldı. İspanyol Başbakan Yardımcısı Yolanda Díaz, jeneratörlerden elde edilen verilerin ilk analizinde günlük enerji ihtiyacının yüzde 60’ını karşılayan yaklaşık 15 GW’lık bir kaybın beş saniye içinde yaşandığını bildirdi. Bu ani düşüş frekans dalgalanmalarına neden olarak İspanya-Fransa elektrik bağlantısının kopmasına yol açtı ve ülke şebekesi tamamen çöktü. Hükümet İçişleri Bakanlığı olağanüstü hal ilan edip ülke genelinde 30 bin polisi seferber ederken, uçak seferleri iptal oldu ve kentlerde toplu taşıma kesintiye uğradı. Durum sebebiyle Fransa’nın güneybatı bölgelerinde de kısa süreli elektrik kesintileri yaşandı.
Bu durum, Avrupa çapında şimdiye kadarki en ciddi olaylardan biriydi. Avrupa Komisyonu’nun Başkan Yardımcısı Teresa Ribera ve AB ve etkilenen ülkelerden diğer yetkililer, sabotaj veya siber saldırıya dair hiçbir belirti olmadığını söyledi.
Hükümet ve şebeke operatörlerinden açıklamalar
Olayın hemen ardından Hükümet yetkilileri açıklamalarda bulunmaya başlarken, Başbakan Pedro Sánchez, kesintinin nedenini araştırdıklarını ve “bir daha asla olmaması” gerektiğini vurguladı. Sánchez daha sonra enerji sektörü özel işletmecileri ile acil toplantı düzenledi ve Twitter hesabından “sistemin rekabetçiliği için gerekli iyileştirmelerin yapılması gerektiğini” belirtti. Çevre Bakanı Sara Aagesen ise, muhalefetin yenilenebilir enerjiyi suçlayan söylemlerine tepki gösterdi. Aagesen şebekenin benzer enerji karışımıyla daha önce de sorunsuz çalıştığını belirterek, “sistemin geçmişte benzer koşullarda mükemmel çalıştığı”na dikkat çekti ve sorunun kaynağına odaklanılması gerektiğini savundu.
Şebeke operatörü Red Eléctrica de España (REE) de araştırma sonuçları hakkında yaptıkları bilgilendirmelerde, kesintinin başlıca nedeni olarak Fransa ile İspanya arasındaki bağlantı kopuşunu gösterdi. REE Başkanı Beatriz Corredor, kesintinin ön raporuna göre bunun bir siber saldırı, insan hatası veya olağanüstü hava olayı ile ilgili olmadığını ve sorunun iki ayrı “jenerasyon devreden çıkması” olayıyla tetiklenmiş olabileceğini belirtti. Corredor ayrıca Cadena SER’e verdiği röportajda kesintinin nedenini bulduklarını, ancak analizlerinin milyonlarca veri parçası içerdiğini ve henüz tüm ayrıntıların netleşmediğini söyledi. Corredor, şebekenin enerji dönüşümü için teknik kapasitesini artırması gerektiğini ancak “yenilenebilir enerjiyi suçlamanın” doğru olmadığını vurguladı.
İspanya’nın büyük enerji şirketleri de müdahale sonrası süreçte şebeke operatörüyle işbirliği içinde olduklarını bildirdi. Ülkenin önde gelen enerji grubu Iberdrola’nın CEO’su Ignacio Galán, şirketinin tesislerinin uygun şekilde çalıştığını ve kesintinin kendi sorumluluk alanında gerçekleşmediğini söyledi. Endesa yetkilileri de kamuoyuna yaptıkları açıklamada, kesinti anında REE’nin talimatlarına uygun olarak güç ünitelerini devreye aldıklarını ve kademeli olarak elektrik tedarikini iyileştirdiklerini bildirdi. Gerçekten de REE’nin gönderdiği ilk bilgilerde 12:30 civarında şebekede “anormal dalgalanmalar” tespit edildiği, bunun bazı tesislerin otomatik olarak devreden çıkmasına yol açtığı ifade edildi.
Yenilenebilir enerji politikalarına yönelik eleştiriler
Kesinti sonrası tartışma, yenilenebilir enerji politikaları etrafında şekillendi. İktidar karşıtı çevreler, hükümetin rüzgâr ve güneş enerjisine öncelik vermesini eleştirdi. Muhalefetteki Halk Partisi (PP) sözcüsü Miguel Tellado, olayın arkasında “REE’nin arızalanması” olduğunu savunarak hükümeti ve devlet kontrolündeki şebeke operatörünü işaret etti. Sağcı Vox Partisi lideri Santiago Abascal ise kesintiyi doğrudan Başbakan Sánchez’in “felaket enerji politikalarına” bağladı. Bir grup enerji uzmanı da REE’nin ana şirketi Redeia’nın yayımladığı bir rapora atıf yaparak, yenilenebilir enerjinin şebekedeki teknik sınırlara dikkat çekti; yüksek yenilenebilir payının, gerekli altyapı güçlendirmeleri olmadan sistem dengesini bozabileceği uyarısında bulunuldu. Hükümete yakın çevreler ise, yenilenebilir enerjinin stratejik önemine vurgu yaparak, şebekenin güvenilirliğini artırmak için yatırımların sürdürüleceğini ifade etti.
Halkın tepkisi ve acil durum prosedürleri kaosu nasıl önledi?
Yaşanan büyük elektrik kesintisi, etkilediği 58 milyondan fazla kişiyle tarihsel boyutta bir kriz olarak değerlendirilirken, resmi kurumlar (REDEIA ve REN) ile halkın koordineli ve sorumlu tepkileri, krizin felakete dönüşmesini engelledi. Kritik altyapılar korunurken, sosyal medya ve radyo halkı bilgilendirmede etkili oldu.
Hastaneler, havaalanları ve temel hizmetler yedek sistemleri sayesinde faaliyetlerini sürdürürken, gün boyunca hizmetlerin yeniden sağlanması yönünde çalışmalar devam etti. Bu durum, güçlü acil durum protokollerinin önemini ortaya koydu. (REDEIA, acil durum protokollerini etkinleştirdi ve Portekizli mevkidaşı REN (Redes Energéticas Nacionais) ile koordine oldu. Bu sınır ötesi işbirliği, ilk arızayı izole etmek ve elektrik kesintisinin diğer Avrupa bölgelerine yayılmasına neden olabilecek bir domino etkisini önlemek için önemliydi.
Halkın tepkisi de müdahale için önemli oldu ve elektrik kesintisinin büyüklüğüne rağmen çok az olay bildirildi. Acil servisler yüksek ancak yönetilebilir bir çağrı hacmi kaydetti, ancak bunlar çoğunlukla kritik durumlardan ziyade bilgi arayan kişilerden geldi.
Pille çalışan mobil cihazlar aracılığıyla erişilebilen sosyal medya , yetkililerin hizmeti geri yüklemedeki ilerlemeyle ilgili öneriler ve güncellemeleri paylaşmasına olanak tanıyan alternatif bir bilgi kanalı olarak hizmet etti. Önceki acil durumlarda olduğu gibi radyo da önemli hale geldi.
Uzmanlar ne diyor?
Enerji piyasası uzmanları kesintinin ardında yatan teknik nedenleri irdelemeye devam ediyor. Reuters muhabiri Ron Bousso, editoryal analizinde kesintinin temelinde yenilenebilir enerji değil, mevcut şebeke yönetimindeki eksikliklerin yattığını belirtti. Bousso’ya göre olay, yenilenebilir kaynakların enerji arzındaki rolünden ziyade bu kaynakların modern şebekede nasıl entegre edildiğiyle ilgili bir sorunu ortaya koyuyor. Bir endüstri kaynağı da, “sorunun aslında yenilenebilir enerjinin yoğun devreye girişi değil, senkron jeneratör eksikliği” olduğunu ifade etti. Eski Enerji Uzmanları Komisyonu Başkanı Jorge Sanz ise İspanyol TV’sine verdiği demeçte, kesintinin arkasında güneş ve rüzgâr gibi iniş çıkışlı kaynaklar nedeniyle yeterince sabit (gaz, nükleer veya hidroelektrik) güç olmamasının yattığını vurguladı. Sanz’a göre bu dengesizlik, şebeke koruma sistemlerinin devreye girip iletim hatlarını kapatmasına ve sonuçta şebekenin çökmesine neden oldu. Uzmanlar bu kapsamda, yenilenebilir enerji depolama çözümleri ve şebeke güçlendirmeleri için yapılacak yatırımların önemine dikkat çektiler.
“Temiz enerji hedeflerinden vazgeçilmeden, şebeke yönetimi ve altyapı güçlendirilmeli”
Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA), kesintinin temel nedeninin şebeke yönetimi ve altyapı eksiklikleri olduğunu belirtti. CREA’ya göre, modern enerji sistemleri, değişken enerji üretimini yönetmek için tasarlanmalıdır ve bu tür olaylar, sistemin hazırlıksızlığını gösteriyor. CREA ve diğer uzmanlar, yenilenebilir enerjiye yönelik suçlamaların sorunun temel nedenlerini göz ardı ettiğini ve enerji geçişinin gerektirdiği altyapı yatırımlarının önemini vurguluyor. CREA, enerji geçişinin daha karmaşık planlama ve koordinasyon gerektirdiğini, ancak bu durumun temiz enerji hedeflerinden vazgeçilmesi anlamına gelmediğini vurgulayarak, aksine, bu tür olaylar, şebeke yönetiminin ve altyapının güçlendirilmesi gerektiğini gösterdiğini ifade etti.
Norveç merkezli teknoloji şirketi olan Enode konuya dair değerlendirmesinde, enerji sistemlerinde esnekliğin önemine dikkat çekti. Enode’ye göre, İberya’daki elektrik kesintisi, enerji sistemlerinin esnekliğinin artırılmasının artık bir seçenek değil, zorunluluk olduğunu gösteriyor. Enode, enerji sistemlerinin, ani talep artışlarına ve üretim dalgalanmalarına karşı dayanıklı olabilmesi için, esnek talep yönetimi, enerji depolama çözümleri ve akıllı şebeke teknolojilerinin entegrasyonunun şart olduğunu belirtti.